DEMİR EKSİKLİĞİ ANEMİSİ
Egeumut Hastanesi İç Hastalıkları Uzmanı Uzm.Dr. Ahmet İNANICI, Demir Eksikliği Anemisi hakkında gazetemizi bilgilendirdi: Dünyada ve ülkemizde en sık görülen kansızlık nedeni demir eksikliğine bağlı gelişen kansızlıklardır. Dünya nüfusunun yaklaşık % 30 u anemik olup bunlarında en az yarısı demir eksikliğine bağlı kansızlıklardır. Demir, vücudumuzda çok küçük oranlarda bulunmasına karşın büyüme ve yaşamı sürdürmede hayati rol oynayan önemli bir elementtir. 70 kg’lık bir insanda yaklaşık 4,5 gr demir bulunur ancak erkeklerdeki demir miktarı kadınlardan daha fazladır. Vücuttaki toplam demirin % 60 ı kan hücreleri içinde hemoglobinde, % 9 u kas hücresi içindeki miyoglobinde, % 30 kadarı da ferritin ve hemosiderin olarak depolanmış halde bulunur. Vücuttaki demir miktarı çok dar sınırlar içinde sabit tutulur. Demir vücuttan salgılanmaz ancak vücudumuzda sürekli demir kaybı vardır. Vücuttaki demir taşıyan hücrelerin ölümüyle günlük 1 mg demir kaybı olur ancak bazı durumlarda bu kayıp artar. Kadınların adet kanamalarında kayıp iki katına, gebelik ve emzirmede 3 katına çıkar. Bu kayıplar günlük diyetle alınan demir emilimi ile telafi edilir. Önemli demir kaynakları hayvansal proteinler (özellikle kırmızı et, karaciğer, dalak vb...), sebze, meyve ve yumurtadır. Demir eksikliği vücudun demir ihtiyacının üzerinde kayıp veya emilen demir miktarının yetersizliği sonucu gelişir. Vücutta demir eksikliği başlayınca önce demir depoları boşalır (gizli dönem) ve bunu takiben yeterli hemoglobin yapılamaz ve aşikar demir eksikliği anemisi ortaya çıkar. Erişkin bir erkek ve menopoz sonrası kadınlardaki demir eksikliğinin en önemli sebebi mide bağırsak sistemindeki kanamalardır. Adet gören kadınlarda ise sık adet görme veya adet kanamasının fazla olması, gebelik ve emzirme dönemlerindeki artan demir ihtiyacı ve yetersiz beslenme demir eksikliği anemisinde öncelikle düşünülmesi gereken durumlardır. Çocuklarda ise daha çok yetersiz beslenme ön plandadır. Demir eksikliği anemisi başlı başına bir hastalık değildir. Başka bir hastalığın belirtisi olarak ortaya çıkar. Bu nedenle demir eksikliği anemisindeki bulgular; 1- Demir eksikliği sonucu gelişen kansızlığın bulguları 2- Demir eksikliği anemisine neden olan gerçek hastalığın bulguları olmak üzere iki bölümde değerlendirilir. Demir eksikliğine bağlı gelişen bulgular:Saç dökülmesi, saçlarda matlaşma ve kırılma, tırnaklarda kırılma, incelme ve tırnak yatağının çökmesi ile oluşan kaşık tırnak, dilde ağrı, acı ve düzleşme, dudak köşelerinde çatlaklık, burun içinde kuruma, genç kadınlarda yemek borusunda daralma sonucu gelişen yutma güçlüğü gibi bulgulardır ve bu bulgular demir eksikliğinin giderilmesiyle tamamen ortadan kalkar. Bütün anemilerin ortak bulgusu olan halsizlik, yorgunluk, solukluk, çarpıntı, nefes darlığı demir eksikliği anemisinin de bulgularıdır. Demir eksikliğine yol açan hastalıklara ait bulgularda her hastalığa özgü farklılıklar gösterir. Örneğin yemek borusu, mide ve kalın bağırsakları tutan hastalıklara bağlı olarak yutma güçlüğü, ağrılı yutma, karın ağrısı, bulantı, kusma, kabızlık, ishal, kahve telvesi tarzında kusma, siyah dışkılama gibi bulgular görülebilir. Özellikle uzun süren ishal ve kabızlık anemi ile birlikteyse anemiyi tedavi etmeden önce mutlaka sebebe yönelik incelemeler yapılmalıdır. yoksa mide ve kalın bağırsağın kanserlerini erken dönemde yakalama şansı kaybedilebilir. Demir eksikliği anemisinin laboratuvar bulgusu olarak küçük hacimli, düşük hemoglobinli (hipokrom mikrositer) anemi, hemoglobin ve hemotokrit değerlerinde düşüklük, sedimantasyon hızında artma, serum demir seviyesinde düşüklük, demir bağlama kapasitesinde artış, ferritin düzeyinde düşüklük tespit edilir. Mide bağırsak hastalıklarındaki demir kaybı gaita da gizli kan testiyle tespit edilebilir. Demir eksikliği anemisinin tedavisi bir taraftan eksik olan demirin oral (ağızdan) veya parenteral (kas içi veya damar içi) alımı ile total demir miktarının korunması, diğer taraftan demir eksikliğine neden olan hastalığın tedavisini içerir. Oral demir tedavisi ucuz, kolay ancak uzun bir tedavidir. Tedavi 3-4 ay sürebilir. Bazı hastalarda ağızdan ilaçlar mide bağırsaklarda tahammülsüzlük yapabilir. Oral demirin tolere edilemediği durumlar, kan kaybının çok sık olduğu durumlar, oral demir tedavisiyle ağırlaşan mide bağırsak hastalıkları, demir emiliminin mümkün olmadığı durumlarla, aneminin hızlı düzeltilmesi gereken durumlarda parenteral (kas veya damar içine) demir tedavisi kullanılır. parenteral demir tedavisinin doktor gözetiminde yapılmasında yarar vardır. Nadirde olsa allerjik durumlar gelişebilir. Ağızdan demir tedavisi alan hastaların dışkıları siyah olabilir. bu gayet normal bir durumdur. şüphe durumunda doktora danışılmalıdır. Bazı durumlarda demir emilimi bozulabilir. Aşırı çay tüketimi, aşırı süt tüketimi, kepekli ekmek, anti asit ilaçların kullanılması demir emilimini bozarak demir eksikliği anemisi yapabilir.